27.01.2025
W perspektywie ugruntowanej pod rządami Xi Jinpinga dominacji struktur Komunistycznej Partii Chin (KPCh) nad instytucjami państwa w Chińskiej Republice Ludowej (ChRL), wyraźnie aktywizują się również działania na rzecz wzmacniania relacji międzypartyjnych w chińskiej polityce zagranicznej.
Główną rolę odgrywa w tym względzie Wydział Łączności Międzynarodowej (WŁM) KC KPCh, odpowiadający za poszerzanie wpływów w zagranicznych partiach politycznych oraz kooptację środowisk politycznych, biznesowych, akademickich i eksperckich. Jednym z celów jest sieciowanie możliwie szerokich kontaktów politycznych w innych państwach, bez względu na stopień zbieżności ideologicznej z KPCh czy pozycję w systemie politycznym innych państw. KPCh, w tym WŁM, wykorzystuje w tym celu również relacje na szczeblu lokalnym, które często krzyżują się z partyjnymi i państwowymi.
Przykładem w tym względzie są doskonałe relacje między KPCh i rządzącą w Serbii Serbską Partią Postępową (SNS) prezydenta Aleksandra Vučića. W październiku 2019 roku Serbię odwiedziła delegacja KPCh pod kierownictwem członka Biura Politycznego KC KPCh i dyrektora Narodowej Komisji Nadzoru Yang Xiaodu, która spotkała się z prezydentem Vučićem (ówczesnym przewodniczącym SNS) i premier Aną Brnabić, która wstąpiła do SNS zaledwie cztery dni wcześniej. W ramach wizyty delegacja KPCh odwiedziła również Nowy Sad, gdzie została przyjęta przez burmistrza i wysokiego rangą polityka SNS Miloša Vučevića. W Nowym Sadzie niektórzy przedstawiciele KPCh wzięli udział w rozszerzonej sesji Komitetu Wykonawczego SNS, którą Vučević określił jako spotkanie ,,przyjaciół” i ,,mistrzów świata z mistrzami Europy w pracy politycznej”. Choć faktyczną i nadrzędną władzę, zarówno w państwie, jak i partii dzierży Aleksandar Vučić, to właśnie Miloš Vučević jest obecnie premierem i nominalnym przewodniczącym SNS, który dba o dobre relacje z KPCh. W maju ub. roku przyjął w Belgradzie członka Biura Politycznego KC KPCh i sekretarza komitetu miejskiego KPCh w Pekinie Yin Li, a w listopadzie ub.r. rozmawiał w Szanghaju z sekretarzem tamtejszego komitetu KPCh Chen Jiningiem.
Podobny model relacji partyjno-rządowych Chiny rozwinęły z Gruzją. Kontakty te są znacznie bardziej nieformalne od państwowych kanałów współpracy, pozwalając Chinom (KPCh) rozwijać relacje z szerokim spektrum partnerów politycznych. Dzięki tego rodzaju kontaktom Chiny mogą antycypować zmiany polityczne i personalne na szczytach władzy w innych państwach.
W Polsce, w porównaniu do takich państw jak Serbia czy Gruzja, chińska dyplomacja partyjna ma znacznie mniejszy zakres i stopień oddziaływania. Tradycyjnie najczęstsze interakcje z KPCh mają partie lewicowe i ludowe, obie z komunistycznym przeszłością: Polskie Stronnictwo Ludowe (PSL) i Sojusze Lewicy Demokratycznej (SLD)/Nowa Lewica. Do niedawna intensywne relacje z KPCh rozwijało również Prawo i Sprawiedliwość (PiS), zwłaszcza poseł Marek Suski i senator Grzegorz Czelej.
Pomimo że współpraca partyjna z Polską pozostaje w cieniu relacji międzypaństwowych, to w ostatnich latach KPCh osiągnęła kilka korzyści politycznych w tym zakresie. Według chińskich informacji w 2016 roku na spotkaniu z przebywającą w Polsce delegacją WŁM przewodniczący PSL Władysław Kosiniak-Kamysz wyraził poparcie dla stanowiska Chin w sprawie Morza Południowochińskiego. Należy jednak wziąć pod uwagę, że podobny gest polityczny chińskie władze przypisywały wówczas ministrowi spraw zagranicznych Witoldowi Waszczykowskiemu, który miał poprzeć stanowisko Chin. Jednak ambasada RP zdementowała tę wypowiedź.
W przypadku relacji z SLD/Nową Lewicą elementem oddziaływania jest współpraca z dziennikiem „Trybuna”, obecnie wydawanym tylko w wersji internetowej. Zarządzana przez działaczy SLD/Nowej Lewicy „Trybuna” publikuje wyłącznie pozytywne artykuły polskich autorów nt. chińskiej polityki zagranicznej i wewnętrznej oraz tłumaczenia chińskich tekstów propagandowych, przygotowywanych przez China Media Group (CMG). To agencja podporządkowana Wydziałowi Publikacji KC KPCh, który odpowiada za kontrolę mediów i propagandę.
Od wielu lat WŁM utrzymuje również kordialne kontakty z organizacją pozarządową Stowarzyszenie ,,Dom Polski”, które sufluje narrację KPCh odnośnie do jej osiągnięć w rządzeniu, wkładu w światowy pokój i dobrobyt czy służby ludowi chińskiemu. Stowarzyszenie deklaruje również doraźnie poparcie dla chińskiej agendy w polityce międzynarodowej. W maju 2022 roku „Dom Polski” wyraził poparcie dla Globalnej Inicjatywy Cywilizacyjnej Xi Jinpinga, a w czerwcu 2016 roku dla stanowiska ChRL wobec niekorzystnego dla Pekinu arbitrażu na Morzu Południowochińskim.
Współpraca polskich ugrupowań politycznych z KPCh nie budzi szerszego zainteresowania polskich mediów i komentatorów politycznych. Analizy ograniczają się do wąskiej grupy ekspertów zajmujących się Chinami. Wyjątkiem w tym względzie był kontrowersyjny wywiad wiceprzewodniczącego Nowej Lewicy i wiceprzewodniczącego Polsko-Chińskiej Grupy Parlamentarnej (Sejmu IX kadencji) Andrzeja Szejny dla agencji Chińskiego Radia Międzynarodowego na stulecie KPCh w 2021 roku. Polityk skomplementował osiągniecia KPCh w rządzeniu zgodnie z linią chińskiej propagandy, co odbiło się szerokim i negatywnym echem wśród wielu polskich gazet. Tezy Andrzeja Szejny powieliły – co nie budzi zaskoczenia – chińskie instytucje i media partyjno- państwowe, w tym telewizja CGTN, agencja Xinhua, dziennik ,,China Daily” i strona internetowa Rady Państwowej. Od 2023 roku Andrzej Szejna, który odżegnał się od wcześniejszych wypowiedzi nt. KPCh, pełni obowiązki sekretarza stanu w MSZ RP, jednak nie jest bezpośrednio związany z dyplomacją wobec Chin – koordynuje problematykę afrykańską i bliskowschodnią.
Polskie partie polityczne zazwyczaj nie relacjonują opinii publicznej szczegółów swojej współpracy z WŁM KPCh, a głównym źródłem wiedzy w tym zakresie są dane chińskie. Informacje nt. relacji partyjnych, jako elementu „cichej dyplomacji” Chin są jednak rozproszone. Ich podstawowym źródłem są wpisy na stronie internetowej WŁM, które dotyczą przede wszystkim aktywności kierownictwa tej instytucji: dyrektora i jego zastępców. Obraz relacji uzupełniają informacje z chińskich mediów partyjno-państwowych, w tym agencji Xinhua, ,,Dziennika Ludowego” i Chińskiego Radia Międzynarodowego (CRI).
2024 rok w retrospekcji
W 2024 roku na wszystkich spotkaniach z polskimi partnerami Wydział Łączności Międzynarodowej reprezentował wicedyrektor tej instytucji Chen Zhou. Pod koniec marca Chen spotkał się w Pekinie z ambasadorem Polski Jakubem Kumochem i Wojciechem Zajączkowskim, dyrektorem Departamentu Azji i Pacyfiku w MSZ RP. Informacja WMŁ z tego spotkania jest krótka, ograniczając się do uwagi wiceszefa WMŁ o konieczności zacieśniania wymiany i interakcji między KPCh i polskimi partiami politycznymi, oraz gotowości do współpracy z Chinami wyrażonej przez ambasadora RP.
Natomiast w odniesieniu do współpracy stricte partyjnej, WMŁ odbył tylko jedno spotkanie z partnerami polskimi w 2024 roku. Nie zostało ono odnotowane na stronie WMŁ, być może z uwagi na relatywnie niewielkie zainteresowanie polskich partii politycznych. Według krótkiej informacji agencji Xinhua Chen Zhou spotkał się w Warszawie jedynie z kierownictwem PSL i Nowej Lewicy oraz członkami grup polsko-chińskich w Sejmie i Senacie. Trochę więcej informacji dostarcza utrzymane w propagandowym tonie sprawozdanie Chińskiego Radia Międzynarodowego, autorstwa związanego z ,,Trybuną” i SLD Piotra Gadzinowskiego. W publikacji tej nachalnie podkreśla się otwartość na współpracę KPCh i wszystkich polski partii politycznych, w tym rozmowy Chen Zhou z kierownictwem partii opozycyjnych: Konfederacji i Prawa i Sprawiedliwości w ramach spotkania z polsko-chińską grupą w Senacie. Jednak Konfederacja nie ma w Senacie żadnego mandatu, a co za tym idzie nie ma przedstawiciela w rzeczonej grupie. Błąd w tłumaczeniu chińskiego źródła czy umyślna dezinformacja?
Obecne grupy polsko-chińskie w Sejmie i Senacie utworzyły się w maju 2024 roku. W porównaniu do poprzedniej (IX) kadencji Sejmu liczba członków grupy zmniejszyła się o połowę, do 29, co może wskazywać na ogólny spadek zainteresowania współpracą z KPCh polskich parlamentarzystów. Oprócz mniejszej liczby, zmienił się również rozkład reprezentacji poszczególnych grup parlamentarnych. Obecnie nie ma w niej żadnego przedstawiciela Lewicy i Razem, ale wzrosła liczba przedstawicieli Konfederacji, reprezentowanej przez trzech posłów, w porównaniu z jednym (Grzegorzem Braunem) w poprzedniej kadencji Sejmu. Pozostałe kluby parlamentarne (KO, PiS, PD2050-TD, PSL-TD, Republikanie) uczestniczą w pracach grupy. Z kolei w grupie w Senacie zrzeszeni są tylko przedstawiciele KO i PiS.
Pozostałe dwa spotkania między kierownictwem WŁM i polskimi partnerami w 2024 roku odbyły się w Pekinie. 21 października Chen spotkał się z szefem prezydenckiego Biura Polityki Międzynarodowej (BPM) Mieszko Pawlakiem. Zgodnie z informacją kancelarii prezydenta RP na spotkaniu omawiano współpracę gospodarczą i realizację „planu działań” nakreślonego w czasie wizyty Andrzeja Dudy w Chinach. Z kolei według chińskiego komunikatu Mieszko Pawlak miał zwrócić uwagę, że Chiny są światowym mocarstwem o znaczącym oddziaływaniu, a prezydent Duda przywiązuje dużą wagę do rozwoju stosunków z Pekinem. Szef BPM miał również wyrazić nadzieję na intensyfikację spotkań na wysokim szczeblu.
Dzień później Chen Zhou rozmawiał z prezesem Warszawskiej Izby Gospodarczej i Stowarzyszenia Polskich Mediów Markiem Traczykiem. Wiceszef WMŁ wyraził gotowość do „aktywnego udziału w dwustronnej wymianie międzyludzkiej i współpracy medialnej za pośrednictwem kanałów międzypartyjnych”, co świadczy o dążeniach do upartyjniania tych obszarów przez KPCh.
Na podstawie chińskich informacji trudno jest natomiast stwierdzić czy przedstawiciele polskich partii politycznej byli obecni na konferencji WŁM pod hasłem „Dialog KPCh z partiami Europy Środkowo-Wschodniej”, która odbyła się 25 listopada w Pekinie. Dyrektor WŁM Liu Jianchao, stwierdził, że KPCh chce pogłębiać strategiczną i koncepcyjną komunikację z partiami politycznymi w państwach EŚW oraz poprawiać umiejętności rządzenia poprzez wzajemną wymianę doświadczeń i pomoc. Powiedział, że dialog między KPCh a partiami politycznymi z EŚW trwa ponad osiem lat i stał się ważną instytucjonalną platformą wymiany i współpracy wzajemnej, promując m.in. modernizację na wzór chiński. Z uczestnikami konferencji spotkał się również Li Hongzhong, członek Biura Politycznego KC KPCh i wiceprzewodniczący Stałego Komitetu Ogólnochińskiego Zgromadzenia Przedstawicieli Ludowych (OZPL).
W spotkaniu udział wzięło 50 przedstawicieli 19 partii politycznych z 12 państw, w tym m.in. Petar Petković (SNS, szef biura ds. Kosowa), Simonida Kordić (minister turystyki Czarnogóry), Davorko Vidović (szef chorwackiej Socjaldemokracji), Ľuboš Blaha (Słowacja, wiceszef SMER, europarlamentarzysta) i Tsoncho Ganew (Bułgaria, partia Odrodzenie). Część z wymienionych reprezentuje ugrupowania populistyczno-nacjonalistyczne, które łączą prorosyjskie i prochińskie poglądy na politykę zagraniczną swoich państw.
***
W 2024 roku, podobnie jak w latach 2022-2023 liczba kontaktów między WŁM i polskimi partiami politycznymi spadła. Jest to prawdopodobnie wynik wsparcia Chin dla Rosji w wojnie z Ukrainą i związana z tym ostrożność strony polskiej do publicznego eksponowania współpracy z Chinami. Natomiast wzrost zainteresowania współpracą z KPCh można zaobserwować wśród posłów Konfederacji, a więc partii, która dystansuje się od pomocy Ukrainie i opowiada się za poprawą relacji z Rosją.