Miłość ma wiele wymiarów, w tym także czysto biologiczny. Z okazji Walentynek chcemy pokazać wam mikroskopowe dzieła natury, które zachwycają swoją złożonością i różnorodnością – genitalia much.
Ich precyzyjna budowa odzwierciedla miliony lat ewolucji, a różnorodność form stanowi klucz do odróżniania poszczególnych gatunków oraz do zrozumienia procesów ewolucyjnych, które ukształtowały życie na naszej planecie. Te niewidoczne gołym okiem struktury anatomiczne są świadectwem niesamowitego piękna ukrytego w świecie owadów.
Dlaczego badanie genitaliów owadów jest ważne?
Choć może się to wydawać nietypowe, genitalia owadów odgrywają kluczową rolę w badaniach nad ich systematyką i ewolucją. Są jednymi z najbardziej zróżnicowanych anatomicznie struktur w ciele owadów i często stanowią jedyny niezawodny sposób na rozróżnienie bliźniaczo podobnych gatunków. Różnice w budowie narządów kopulacyjnych pozwalają bowiem naukowcom śledzić procesy specjacji, badać mechanizmy izolacji reprodukcyjnej i tym samym lepiej rozumieć ewolucję owadów.
Czemu analizujemy tylko męskie narządy płciowe?
W świecie owadów to właśnie męskie genitalia są najbardziej zróżnicowane i dostarczają kluczowych informacji taksonomicznych. Samce często posiadają skomplikowane struktury umożliwiające precyzyjne dopasowanie do samic danego gatunku – działają jak biologiczny „zamek i klucz”, zapobiegając krzyżowaniu się blisko spokrewnionych gatunków. Zmiany w ich budowie mogą prowadzić do izolacji reprodukcyjnej, a w konsekwencji do powstawania nowych gatunków.
Muchówki z rodziny grzybiarek (Mycetophilidae) i ich rola w badaniach
Muchówki z rodziny grzybiarek to wyjątkowa grupa owadów, w której różnorodność narządów kopulacyjnych jest szczególnie widoczna. Te niewielkie owady o delikatnej budowie odgrywają ważną rolę w ekosystemach leśnych – ich larwy rozwijają się w grzybach i martwej materii organicznej odgrywając kluczową rolę w obiegu pierwiastków i funkcjonowaniu ekosystemów leśnych.
Co więcej to niezwykle różnorodna grupa – w samej Polsce występuje blisko 400 gatunków tych owadów, a wiele kolejnych prawdopodobnie wciąż czeka na odkrycie!
Ponadto, Mycetophilidae są potencjalnie modelową grupą do badań nad specjacją, ponieważ ich ewolucja często zachodzi w izolowanych mikrośrodowiskach, takich jak konkretne gatunki grzybów.
Jak zmiany w wyglądzie genitaliów wpływają na analizę procesów ewolucji?
Narządy kopulacyjne ewoluują szybciej niż wiele innych struktur ciała, co czyni je doskonałym narzędziem do badań nad ewolucją owadów. Analiza ich budowy pozwala naukowcom rekonstruować drzewa filogenetyczne, śledzić rozchodzenie się gatunków oraz badać mechanizmy doboru płciowego. W przypadku grzybiarek, różnice w budowie genitaliów odgrywają kluczową rolę w izolacji rozrodczej, prowadząc do powstawania nowych gatunków.
Przystępująca do kopulacji para grzybiarek z gatunku Brachypeza armata
Wyjątkowa wystawa „Ewolucja miłości”
Z okazji Walentynek zapraszamy na nietypową wystawę pt. „Ewolucja miłości”, organizowaną pod patronatem Wydziału Biologii i Ochrony Środowiska UŁ oraz Łódzkiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Entomologicznego. Chcemy pokazać, że męskie narządy płciowe owadów mogą być nie tylko kluczowe dla nauki, ale również estetycznie zachwycające!
Wystawa ukazuje także, jak biologia ewolucyjna, morfologia i sztuka łączą się w mikroskopijnych strukturach, które odgrywają ogromną rolę w kształtowaniu bioróżnorodności na Ziemi.
Zaprezentowane zdjęcia, wykonane przez Josteina Kjærandsena – profesora Uniwersytetu Arktycznego w Norwegii – łączą w sobie wartość naukową z artystycznym wymiarem. Ukazują, jak ewolucja, krok po kroku, przekształca ten prosty narząd w prawdziwe dzieło sztuki.
Jeśli chcecie spojrzeć na miłość i ewolucję z nowej, nieoczywistej perspektywy, ta wystawa jest właśnie dla Was!
📅 Wystawa dostępna będzie od 14 lutego do końca marca, wstęp wolny
📍 Wydział Biologii i Ochrony Środowiska Uniwersytetu Łódzkiego, hol budynku A
Kurator wystawy: Alicja Pełczyńska, Sekretarz Łódzkiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Entomologicznego, doktorantka w Katedrze Zoologii Bezkręgowców i Hydrobiologii Wydziału Biologii i Ochrony Środowiska UŁ
Kopulująca para Boletina trivittata
Alicja Pełczyńska – kurator wystawy, doktorantka Szkoły Doktorskiej Nauk Ścisłych i Przyrodniczych UŁ, Sekretarz Łódzkiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Entomologicznego. Zajmuje się badaniami nad kopalnymi muchówkami z rodziny Keroplatidae, swoją pracę doktorską realizuje we współpracy z Uniwersytetem Kopenhaskim. Miłośniczka entomologii i wszystkiego co ma sześć lub więcej odnóży. Największą satysfakcję czerpie z dzielenia się swoją pasją i obserwowania, jak inni łapią entomologicznego bakcyla i odkrywają piękno ukryte w makroświecie.
Jostein Kjærandsen – autor zdjęć, profesor systematyki biologicznej oraz kurator entomologii w Muzeum Uniwersytetu Arktycznego w Norwegii. Specjalizuje się w badaniach nad muchówkami z nadrodziny Sciaroidea. Jego zainteresowania badawcze obejmują taksonomię, barkoding DNA oraz filogenezę owadów. Obecnie kieruje projektem, którego celem jest stworzenie zintegrowanej monografii 1200 gatunków muchówek grzybiarkowatych regionu nordycko-bałtyckiego, która zilustrowana zostanie zdjęciami ich genitaliów.
Materiał: Alicja Pełczyńska, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska Uniwersytetu Łódzkiego
Redakcja: Kamila Knol-Michałowska, Centrum Promocji Wydziału Biologii i Ochrony Środowiska Uniwersytetu Łódzkiego
Zdjęcia: Josteina Kjærandsena, Muzeum Uniwersytetu Arktycznego w Norwegii